REJESTROWANIE I MIKSOWANIE GITARY BASOWEJ
Bas jest kręgosłupem naszej muzyki, a w wielu przypadkach – szczególnie w najbardziej nowoczesnych stylach – cały metaforyczny przekaz załamałby się bez niego. Lou Reed kiedyś dość precyzyjnie określił znaczenie basu. „Nie chciałbym słuchać Beethovena bez pięknego basu, wiolonczel, tuby. To jest bardzo ważne. Hip-hop ma piorunujący bass. Podobnie jak u Beethovena. Jeśli nie masz basu, to jest to trochę jak po amputacji. To tak, jakbyś nie miał nóg.”
Bas jest kręgosłupem naszej muzyki, a w wielu przypadkach – szczególnie w najbardziej nowoczesnych stylach – cały metaforyczny przekaz załamałby się bez niego. Lou Reed kiedyś dość precyzyjnie określił znaczenie basu. „Nie chciałbym słuchać Beethovena bez pięknego basu, wiolonczel, tuby. To jest bardzo ważne. Hip-hop ma piorunujący bass. Podobnie jak u Beethovena. Jeśli nie masz basu, to jest to trochę jak po amputacji. To tak, jakbyś nie miał nóg.”
Podobnie jak w przypadku budowy domu konieczne jest przygotowanie solidnych fundamentów. Gdy partia basu jest zrobiona we właściwy sposób, będzie ona zgodnie współbrzmieć z resztą zespołu, zapewniając niezbędną energię, dynamikę i solidny kręgosłup dla całego utworu. Prawda jest niestety taka, że w przypadku początkujących, zarejestrowanie dobrej ścieżki basu może wydawać się czarną magią, a wielokrotnie efekt końcowy to brzmienie mocno zamulone czy też niezbyt pasujące do reszty instrumentów. Na szczęście, podobnie jak w wielu innych przypadkach, jest to dość łatwe, jeśli wiemy, jak to zrobić. W tym artykule przedstawimy wiele ważnych informacji, które pozwolą szybko uzyskać znakomite rezultaty.
KONFIGURACJA
Nie trzeba tego podkreślać, że potrzebujemy świetnego basisty, aby uzyskać profesjonalne wyniki, ale równie ważne jest to, aby w pierwszej kolejności właściwie przygotować instrument do nagrań. Jak to zostało przedstawione w poście dotyczącym nagrywania gitar akustycznych, zdecydowanie zalecamy zainwestowanie środków i czasu w odpowiednie przygotowanie instrumentu, przed jego użyciem do nagrywania. W ramach absolutnego minimum powinniśmy wymienić struny na zupełnie nowe, dokonać ustawienia ich akcji oraz intonacji. Co równie ważne, rejestrowanie kolejnych partii basu powinniśmy zawsze poprzedzić ponownym nastrojeniem instrumentu.
METODY REJESTROWANIA GITARY BASOWEJ
Istnieją trzy podstawowe metody rejestrowania gitary basowej: 1. rejestrowanie bezpośrednie przy użyciu DI boxa, 2. użycie mikrofonu, 3. zastosowanie kombinacji techniki mikrofonowej oraz wykorzystania DI boxa.
Metoda, którą wybierzemy, zależy od wielu czynników. Poniżej w bardziej szczegółowy sposób zostanie omówiona każda z tych opcji.
CZY POWINNIŚMY NAGRYWAĆ BEZPOŚREDNI SYGNAŁ GITARY BASOWEJ?
W przeciwieństwie do gitar elektrycznych, podczas rejestrowania gitary basowej powszechnie używa się DI boxów. Chociaż ta technika zapewnia dobry, solidny i czysty dźwięk, czasami może być on nieco pozbawiony wyrazu. Jeśli chcemy przechwycić bardziej „naturalne” brzmienie basu, nie ma nic lepszego jak omikrofonowanie kolumny głośnikowej. Niezależnie od wszystkiego, DI boxy mają szereg istotnych zalet..
- DI boxy pozwalają na zarejestrowanie czystego sygnału, który można w późniejszym czasie ponownie skierować na wejście wzmacniacza (re-amping).
- Gdy sygnał DI będzie zmieszany z sygnałem z mikrofonu, może być on użyty do podkreślenia lub nawet dodania tych częstotliwości, które nie zostały zarejestrowane z kolumny głośnikowej.
Jeśli zdecydujemy się użyć DI boxa ze względów praktycznych lub budżetowych, jakość brzmieniową rejestrowanego sygnału można znacznie poprawić przez zastosowanie oprogramowania symulatora wzmacniacza i kolumny głośnikowej. Oprogramowanie modelowania brzmienia wzmacniacza i kolumny głośnikowej ewoluowało w imponującym tempie w ostatnich latach do takiego poziomu, że nawet podstawowe opcje dostępne w takich programach jak Garage band pozwalają uzyskać bardzo przekonywujące wyniki.
REJESTROWANIE BASU Z UŻYCIEM MIKROFONU
Wszyscy ci, którzy mają przywilej posiadania świetnie brzmiącego wzmacniacza basowego, mogą uzyskać najlepsze i najbardziej przekonywujące rezultaty przez wykorzystanie techniki omikrofonowania kolumny głośnikowej. Najbardziej istotnymi aspektami, którymi powinniśmy kierować się przy wyborze mikrofonu dla gitary basowej, są: (a) charakterystyka częstotliwościowa oraz (b) jak dobrze mikrofon radzi sobie z wysokimi poziomami ciśnienia akustycznego (SPL). (a) Idealnym rozwiązaniem jest sytuacja, w której mikrofon posiada charakterystykę częstotliwościową ukształtowaną specjalnie dla gitar basowych, co oznacza, że ma wyraźną odpowiedź w dolnym paśmie, z nieco przytłumionym środkiem i wyraźnie podkreślonym pasmem prezencji w okolicach 3-5 kHz. (b) Jeśli chodzi o wysokie poziomy SPL, mikrofony dynamiczne sprawdzają się w takich przypadkach lepiej, jednakże wcale nie wyklucza to zastosowania mikrofonów pojemnościowych.
CZY MOŻNA UŻYĆ MIKROFONU POJEMNOŚCIOWEGO DO REJESTROWANIA BASU?
Jak zostało to powiedziane chwilę wcześniej, mikrofony dynamiczne lepiej sprawdzają się w przypadku gitar basowych. Z drugiej jednak strony, wprowadzają one swoją własną sygnaturę brzmienia do zarejestrowanych ścieżek z powodu wyraźnej, często specjalnie ukształtowanej charakterystyki częstotliwościowej. Wszystkie osoby, które preferują bardziej naturalny dźwięk, powinny rozważyć użycie mikrofonu pojemnościowego. W takim przypadku powinniśmy upewnić się, że wzmacniacz gra z rozsądnym poziomem głośności, a jeśli jest to uzasadnione – gdy poziom ciśnienia akustycznego jest zbyt wysoki, należy rozważyć użycie tłumika (pad). Pad powinien być włączony w przedwzmacniaczu lub w mikrofonie, jeśli model, który posiadamy, oferuje takie rozwiązanie. Pady zazwyczaj pozwalają stłumić o 10 do 15 dB.
USTAWIENIE MIKROFONU
Nie ma jednego gotowego rozwiązania, które pasowałoby do bardzo różnych okoliczności podczas nagrywania gitary basowej. Dlatego też powinniśmy eksperymentować z pozycją oraz odległością mikrofonu względem głośnika. Dokonując uważnego odsłuchu powinniśmy wybrać takie miejsce ustawienia mikrofonu, przy którym uzyskujemy najlepsze brzmienie dla naszych potrzeb.
W pierwszej kolejności powinniśmy eksperymentować z pozycją mikrofonu względem membrany głośnika. Podobnie jak w przypadku gitar elektrycznych, możemy łatwo uzyskać jasne lub ciepłe brzmienie, w zależności od tego, w którym punkcie membrany zostanie ustawiony mikrofon. Można przyjąć jako generalną zasadę, że przesuwając mikrofon w kierunku krawędzi stożka membrany uzyskamy bardziej ciepłe brzmienie, natomiast, gdy mikrofon będzie zbliżany do środka membrany, brzmienie będzie bardziej jasne.
Po drugie powinniśmy uwzględnić też fakt, że istotny wpływ na brzmienie ma odległość mikrofonu od siatki ochronnej. Ponieważ wszystkie mikrofony zachowują się w różny sposób, należy uważnie słuchać zmian w brzmieniu korzystając ze słuchawek wysokiej jakości. Wraz z oddalaniem mikrofonu od grilla kolumny brzmienie zmienia się od bardzo czystego, skupionego i pozbawionego pogłosu do bardziej naturalnego z coraz bardziej wyraźną obecnością akustyki pomieszczenia. Kolejnym czynnikiem, jaki powinniśmy rozważyć w tym miejscu, jest efekt zbliżeniowy. Polega on na tym, że w przypadku mikrofonów dynamicznych wraz ze zbliżaniem się ich do źródła dźwięku, bardziej uwypuklane zostają niskie częstotliwości. Inżynierowie dźwięku często wykorzystują efekt zbliżeniowy do pogłębienia brzmienia gitar, natomiast w przypadku gitar basowych bardziej korzystne może być uzyskanie bardziej przestrzennego ich brzmienia, ustawiając mikrofon w odległości od 10 do 45 cm od głośnika w zależności od naszych preferencji brzmieniowych.
Dość często pomijana jest kwestia powierzchni podłogi. Na przykład, jeśli umieścimy wzmacniacz na „gołej” podłodze, odbicia dźwięku od niej spowodują uzyskanie jaśniejszego brzmienia niż w przypadku wzmacniacza postawionego na dywanie. Należy pamiętać, że im dalej mikrofon znajduje się od wzmacniacza, tym większy wpływ na rejestrowany dźwięk mają odbicia od podłogi i akustyka całego pomieszczenia.
KRÓTKA INFORMACJA O CHARAKTERYSTYKACH KIERUNKOWOŚCI
Zdecydowanie najczęściej wykorzystywaną charakterystyką kierunkowości mikrofonów podczas nagrywania basu jest charakterystyka kardioidalna. Mówiąc w skrócie, kierunkowy wzór biegunowy pozwala w większym stopniu izolować dźwięk akustyki pomieszczenia lub innych instrumentów. Z drugiej jednak strony te mikrofony koloryzują nieco dźwięk – przede wszystkim przez obecność efektu zbliżeniowego, który został opisany powyżej.
Jeśli chcemy uniknąć efektu zbliżeniowego i przechwycić bardziej naturalne brzmienie, możemy rozważyć użycie mikrofonu wszechkierunkowego. Jak opisaliśmy w artykule o rejestrowaniu i miksowaniu wokali, mikrofony wszechkierunkowe pozwalają uzyskać bardziej „naturalny” lub „otwarty” dźwięk, ale równocześnie przechwytywanych jest znacznie więcej odbić sygnału. Jeśli mamy do dyspozycji dobrze brzmiące pomieszczenie studyjne, pewna ilość naturalnego pogłosu może być pożądana. Jednakże, w przypadku większości studiów domowych lub projektowych, o wiele bardziej bezpieczne jest zapanowanie nad odbiciami dźwięku w pomieszczeniu i dodanie pogłosu już na etapie miksowania.
REJESTROWANIE I MIKSOWANIE SYGNAŁU Z DI BOXA ORAZ MIKROFONU
Wielu inżynierów dźwięku podczas rejestrowania basu będzie nalegać, aby użyć kombinacji techniki mikrofonowej oraz rejestrowania bezpośredniego przy użyciu DI boxa. Połączenie tych dwóch sygnałów pozwala uzyskać najlepsze cechy obydwu tych technik. W praktyce, niektórzy realizatorzy rejestrują nawet 3 lub 4 ścieżki basu, zazwyczaj jedną z DI box’a i pozostałe z mikrofonów. Na przykład możemy użyć wyspecjalizowanego mikrofonu dynamicznego do rejestrowania bębna basowego i gitary basowej z bliskim jego ustawieniem oraz mikrofonu pojemnościowego umieszczonego w pewnej odległości, a obydwa te sygnały będą następnie połączone z sygnałem DI. Podczas miksowania tych sygnałów możliwe jest uzyskanie szerszej palety brzmień, którą można wykorzystać w bardzo różnych stylach muzycznych. Gdy mamy kilka ścieżek tego samego sygnału, musimy pamiętać, aby sprawdzić zgodność fazową pomiędzy poszczególnymi kanałami. Kluczem uzyskania znakomitego brzmienia jest tutaj cierpliwość i skłonność do eksperymentowania. Różne gitary basowe, wzmacniacze i pomieszczenia studyjne wymagają często zupełnie innego podejścia. Jak zawsze w przypadku nagrań najważniejszą rzeczą jest zaufanie swoim uszom i przyjęcie założenia, że jeśli coś brzmi dobrze, to znaczy, że jest dobre.
MIKSOWANIE
W przeważającej części przypadków uzyskanie doskonałego miksu zaczyna się od wzajemnej relacji między ścieżkami perkusji a gitary basowej. Kluczową sprawą jest uzyskanie dobrego groove’u między stopą, werblem a basem w celu stworzenia struktury rytmiczno-melodycznej utworu, o której wspomnieliśmy na początku tego artykułu. Przed rozpoczęciem miksowania powinniśmy bardzo uważnie przysłuchać się współpracy i zgodności między perkusją a basem. W wielu przypadkach całość może zyskać na przekazie, gdy dokonamy niewielkich korekt poszczególnych dźwięków lub całych fraz. Ten proces jest dość skomplikowany i pociąga za sobą konieczność wycinania, przesuwania i czasami również wydłużania w czasie niektórych dźwięków. Nowoczesne oprogramowanie rejestratorów dźwięku oferuje bardzo zaawansowane rozwiązania wspomagające, a nawet automatyzujące ten proces. Warto jednak zauważyć, że niektóre z tych automatycznych funkcji mogą też usunąć naturalność wykonania partii basu. Jeśli chcemy zachować ludzki element w naszej grze, tego typu edycja powinna być wykonywana jedynie w minimalnym zakresie. Czasami najlepszym sposobem jest dokładne zlokalizowanie i ręczna edycja niezbyt pasujących dźwięków. Jeśli jest ich zbyt wiele, lepiej rozważyć ponowne nagranie całej partii basu.
Kluczową sprawą w tym momencie jest zapamiętanie, że coś musi być głównym punktem odniesienia w strukturze ścieżki czasu utworu. W zdecydowanej większości utworów punktem odniesienia jest praktycznie zawsze ścieżka perkusji. Przysłuchajmy się uważnie i oceńmy wzajemne relacje między stopą, werblem a gitarą basową. Te instrumenty powinny współpracować ze sobą bardzo blisko, aby utworzyć kręgosłup naszego utworu. Jeśli tak się nie dzieje, wszystko inne, co zrobimy później, będzie zwykle jałowe.
Gdy jesteśmy zadowoleni z ostatecznego wykonania, możemy zastanowić się nad tym, jak partia basu powinna być osadzona w ogólnym kontekście naszego miksu. W tym przypadku powinniśmy rozważyć następujące działania:
KOREKCJA BARWY - EQ
Jeśli zdecydujemy się użyć korektora barwy i wzmocnić lub stłumić pasma częstotliwości na ścieżce gitary basowej, powinniśmy dążyć do tego, aby uzyskać kontrolowany i czysty dół w kontekście całego miksu. Najlepsze rezultaty osiąga się zazwyczaj, gdy NIE wzmacniamy tych samych pasm częstotliwości, w których znajduje się główna energia ścieżki bębna basowego. Na przykład, jeśli dokonaliśmy wzmocnienia sygnału bębna basowego w okolicach 80 Hz, spróbujmy nieco stłumić sygnał gitary basowej w tym samym paśmie częstotliwości, ale za to możemy nieco wzmocnić pasmo między 100 a 150 Hz. Również uzasadnione może okazać się stłumienie dźwięku bębna basowego w tych pasmach częstotliwości, w których nastąpiło wzmocnienie sygnału gitary basowej. Takie podejście pozwoli nam pomóc lepiej kontrolować selektywność i spójność w dolnym paśmie.
Niektóre ścieżki basu mogą skorzystać w przypadku lekkiego wzmocnienia wysokich częstotliwości. Jeśli zdecydujemy się na taki krok, powinniśmy uważnie wsłuchać się we wprowadzane zmiany przy użyciu słuchawek o jakości referencyjnej i dokładnie określić, które częstotliwości zapewniają ścieżce basu lepszą prezencję lub atak, bez kolidowania z innymi ścieżkami zestawu perkusyjnego. I podobnie – nie ma sensu wzmacniania ataku bębna basowego w tych samych zakresach częstotliwości, jak w przypadku gitary basowej. Każdej ścieżce powinniśmy zapewnić jej indywidualną przestrzeń w całym spektrum częstotliwości.
Co należy jeszcze wyraźnie podkreślić, dokonywanie korekcji barwy w przypadku, gdy ścieżka jest odsłuchiwana indywidualnie (w trybie solo), jest jak chodzenie po omacku. Musimy słyszeć wzajemne relacje między poszczególnymi instrumentami, aby dokonywać świadomych wyborów. Nabierzmy nawyku regularnego porównywania naszych ustawień korektora barwy w relacji z całą partią perkusji oraz całego miksu.
Uwaga: Warto sprawdzać brzmienie naszego miksu na różnych systemach odsłuchu.
W przypadku najniższych częstotliwości szczególnie ważne jest sprawdzanie brzmienia naszego miksu na różnych systemach audio. Głębokie niskotonowe brzmienie gitary basowej może dobrze brzmieć na monitorach studyjnych wysokiej jakości, ale równocześnie może być całkowicie niesłyszalne na wielu konsumenckich urządzeniach audio – w szczególności w przypadku tanich słuchawek dousznych. Brzmienie basu z dobrą równowagą między dolnymi a dolnymi-średnimi częstotliwościami będzie lepiej słyszane na różnym sprzęcie.
Należy również pamiętać o tym, że niskie częstotliwości w dużej mierze określają wskazania mierników tłumika master, ponieważ dolne pasmo zawiera znacznie więcej energii niż wysokie częstotliwości. Jeśli mamy kłopoty z uzyskaniem basu, który będzie słyszalny w kontekście całego utworu, spróbujmy stłumić nieco dolne pasmo, a dopiero wówczas podnieść głośność wszystkich ścieżek, aby nie dochodziło zbyt wcześnie do przesterowywania.
KOMPRESJA
Kompresja jest zwykle stosowana wobec sygnału basu, aby uzyskać jego większą spójność. To, w jakim stopniu będzie ona użyta, w dużej mierze będzie zależeć od techniki nagrywania ścieżki basu. Na przykład, zazwyczaj w większym stopniu kompresja jest użyta wobec ścieżek zarejestrowanych przy użyciu DI boxa niż w przypadku wzmacniacza i mikrofonu. Wynika to z tego, że wzmacniacz wprowadza swoją własną „naturalną” kompresję, zwłaszcza w przypadku, gdy jest to wzmacniacz lampowy. Dodana kompresja dźwięku powinna być odpowiednia do uzyskania bardziej wyrównanego poziomu sygnału basu i zapewnienia właściwego groove’u. Należy uważać, aby nie ustawić zbyt szybkiego ataku, aby nie zniwelować cennych transjentów. Również należy upewnić się, że atak nie jest zbyt późny, ponieważ może to całkowicie zrujnować groove. Także bardzo uważnie należy podejść do parametru czasu zanikania (release), aby zachować odpowiedni zakres dynamiki. Ustawienie zbyt krótkiego czasu zanikania sprawi, że kompresja będzie zanikać prawie natychmiast po spadku poziomu sygnału poniżej poziomu ustawionego progu granicznego. Ustawienie zbyt długiego czasu zanikania sprawi, że kompresor będzie działać praktycznie cały czas, zaburzając groove i pozbawiając ścieżkę basu niezbędnej dynamiki. Jeśli nasz kompresor posiada funkcje auto attack oraz auto release, możemy rozważyć ich użycie, jeśli nie czujemy się pewnie w tym obszarze. W każdym z przypadków ustawienia parametrów ataku i zanikania będą zależeć od stylu gry oraz oczekiwanego brzmienia. I ponownie – zaufajmy naszym uszom.
Kompresja dźwięku może być trudna do zrozumienia, a jeśli dopiero zaczynamy naszą przygodę z dźwiękiem i podstawowe parametry nie są jeszcze właściwie interpretowane, przed włączeniem i użyciem czegokolwiek najlepiej zgłębić wiedzę w tym obszarze. Poniżej znajduje się film, w którym można zapoznać się z podstawami kompresji dla początkujących. I chociaż jest to przedstawiane z perspektywy perkusji, parametry oraz cel użycia kompresora są takie same.
POGŁOS - REVERB
Na samym końcu, lecz nie marginalizując tego zagadnienia, należy wspomnieć o pogłosie. Zbyt dużo pogłosu w dolnym paśmie może naprawdę zamulić cały miks. Sztuką tutaj jest użycie krótkich pogłosów z niewielkim opóźnieniem wstępnym w celu oddzielenia basu od pogłosu. Jeśli używamy pogłosu, powinno być go jedynie tyle, aby płynnie połączyć ze sobą ścieżki, bez jego nadmiernej obecności. Jak zostało to powiedziane w artykule poświęconym rejestrowaniu wokalu, możemy uniknąć zbytnio rozmazanego brzmienia pogłosu i zachować jego spójność przez zastosowanie niewielkiej korekcji barwy w sygnale powrotu z pogłosu.
PODSUMOWANIE
Podczas rejestrowania dźwięku nie ma żadnych ustalonych reguł, sposobu postępowania ani absolutnie niedopuszczalnych rzeczy. Wszystko może być uzasadnione celem, jaki chcemy osiągnąć. Jeśli jednak nasze prace nie są totalnym eksperymentowaniem, przedstawione wytyczne mogą zapewnić dobre wyniki. Stosując się do podstawowych zasad opisanych w tym przewodniku powinniśmy być w stanie stworzyć solidną podstawę dla naszego utworu.
