DIY draadloos, deel 3: Ontvangers

Draadloze techniek is een van de meest mysterieuze en verkeerd begrepen onderdelen van de audio.Maar het kiezen en installeren van nieuwe draadloze microfoons voor een kleine school, kerk of theater is iets wat je waarschijnlijk zelf wel kunt.

In eerdere afleveringen van DHZ draadloos bespraken we het kiezen van een frequentiegebied, en zenders en accu’s.  In dit artikel hebben we het over ontvangers.  De fundamentele taak van de ontvanger is het aannemen van het radiosignaal van de antennes, afstemmen op de specifieke frequentie die de zender gebruikt, de audio eruit halen, en dat audiosignaal afleveren aan het mengpaneel of ander apparaat.

Hoe stel je de frequentie van een draadloze microfoon in

Vroeger had je een technicus nodig om frequenties voor draadloze microfoons te bepalen en handmatig de juiste instellingen op zenders en ontvangers uit te voeren, maar bij nieuwere systemen is dit proces eenvoudiger geworden.  Geavanceerde ontvangers hebben een ingebouwde RF-scanner waarmee frequenties automatisch kunnen worden gekozen.  De scanner verkent het spectrum met één druk op de knop en detecteert actieve tv-zenders, andere draadloze microfoons en onbekende signalen die moeten worden gemeden. 

Vervolgens kiest de ontvanger een frequentie uit een interne lijst, en stelt hij zichzelf af op een frequentie die vrij is van concurrerende signalen.  Bij sommige modellen stel je de zender handmatig af op dezelfde frequentie als de ontvanger.  Bij duurdere modellen houd je de zender eenvoudig tegen een infrarood venstertje op de ontvanger, ongeveer zoals je een universele afstandsbediening synchroniseert met een tv.  (Op deze video zijn de frequentiescan en het synchronisatieproces te zien.) Andere ontvangers kunnen hun eigen scan uitvoeren, maar het werkt nog betrouwbaarder als de ontvangers via een Ethernet-poort met elkaar verbonden zijn (direct of via een Ethernet-switch), zodat ze onderling frequentie-instellingen kunnen uitwisselen.

Welke ontvanger is de juiste voor jou?

Ontvangers voor draadloze microfoons kunnen op zich staan of in een rack gemonteerd worden. Montage in een rack is in de meeste institutionele situaties veiliger omdat de apparatuur in een AV-kast kan worden opgeborgen.  Er zijn ook tweekanaals ontvangermodellen, waarbij twee bodypack-zenders, twee handheld zenders kunnen worden gebruikt, of van elk type één.Een tweekanaals ontvanger is efficiënter omdat de twee units hetzelfde antennepaar en dezelfde voeding gebruiken.Als er voor jouw installatie meerdere systemen in één ruimte vereist zijn (zoals een trainingsruimte, gehoorzaal of theater), kun je met tweekanaals ontvangers de installatie vereenvoudigen en geld besparen omdat het aantal benodigde antenneaansluitingen gehalveerd wordt.

Aannemen van het radiosignaal 

Vrijwel alle ontvangers voor draadloze microfoons die tegenwoordig op de markt zijn, maken gebruik van diversity-ontvangst met twee antennes.  Als de zender verplaatst wordt, leiden reflecties van het signaal tegen muren of vloeren tot verzwakking van het signaal, dat ruis of kortstondige drop-outs kan veroorzaken.  Diversity gaat de effecten tegen van variaties in de signaalsterkte wanneer de zender door de ruimte wordt bewogen.  De ontvanger reageert door over te schakelen op de antenne met het betere audiosignaal.  Uiteraard is het essentieel dat het schakelproces bij diversity onhoorbaar is en vrij van klik- en plopgeluiden.

Signaalsterkte van audiobronnen afstellen

De signaalsterkte van verschillende audiobronnen kan aanzienlijk variëren, en daarom is het belangrijk dat het draadloze systeem een manier heeft om de geluidssterkte binnen het systeem af te stellen: de gain.  Een presentator met een lavalier-microfoon op zijn overhemd heeft bijvoorbeeld een zwak audiosignaal, terwijl een sterke zanger die de microfoon een paar centimeter van zijn mond houdt, een sterk signaal aflevert.  Bij sommige systemen kun je zelfs twee gain-instellingen opslaan; als je dan overschakelt van een handheld zender op een bodypack en lavalier, blijft de sterkte van het systeem in ieder geval constant.

Aansluitingen voor audio-uitgangen

Iedere ontvanger is voorzien van een audio-uitgang (of twee bij een tweekanaals ontvanger).  Een gebalanceerde uitgang met professionele driepins XLR-aansluiting is de standaard; hiermee kan indien nodig verbinding gemaakt worden via de lange kabels van het apparaatrack naar het mengpaneel.  Een 6,3mm-jack kan ook handig zijn voor aansluiting op apparaten als audiorecorders of gitaarversterkers zonder gebalanceerde ingang.  Meestal kunnen de twee uitgangen tegelijk worden gebruikt.

Met de juiste ontvanger is de installatie van een draadloos systeem eenvoudig en de aansluiting op de rest van het audiosysteem ongecompliceerd.  In het volgende artikel bespreken we een kritiek, maar vaak vergeten onderdeel van de installatie van draadloze systemen: configuratie van de antennes.